Pratik Akademik Yazılımlar Serisi (Yazılım V. Unpaywall)

Ücretli Makalelere Elveda: Unpaywall ile Açık Erişim Kolaylığı

Akademik makalelere ulaşmak zor mu geliyor? Unpaywall tam sana göre! Bu ücretsiz tarayıcı eklentisi sayesinde, karşılaştığın ücretli makalelerin yasal ve açık erişimli versiyonları varsa, sana otomatik olarak gösteriyor. Üstelik kurulumu da çok kolay. Chrome ya da Firefox’a ekledikten sonra gerisini o hallediyor. Bir makalenin sayfasındaysan ve sağda yeşil bir kilit simgesi görüyorsan, tıkla ve makaleyi oku. Ücretsiz bilim herkesin hakkı!

Akademik bir çalışmaya başladığınızda, ilk heyecan genellikle literatür taramasıyla başlar. Google Scholar, Scopus ya da Web of Science gibi platformlara girer, anahtar kelimelerinizi yazarsınız... ve sonra? Karşınıza çıkan başlıkların çoğu, yüksek ücretli dergilerde yayınlanmış olur. Makaleye tıkladığınızda ise ya "PDF indirme $42" gibi bir etiketle karşılaşırsınız ya da üniversite kütüphanenizin erişim sağlamadığı bir platforma yönlendirilirsiniz. Bu senaryo size tanıdık geldi, değil mi? Tam da bu noktada devreye Unpaywall giriyor.

Peki Nedir Bu Unpaywall?

Unpaywall, basit ama etkili bir tarayıcı eklentisi. Chrome ve Firefox için ücretsiz olarak sunulan bu araç, akademik araştırmacılara ve öğrencilere, makalelerin açık erişimli (yani ücretsiz ve yasal yollarla erişilebilen) versiyonlarını bulma imkânı tanıyor.

Araç oldukça kullanıcı dostu. Eklentiyi bir kez tarayıcınıza kurduğunuzda, siz herhangi bir makale sayfasına girdiğinizde otomatik olarak devreye giriyor. Eğer o makalenin açık erişimli bir versiyonu varsa, sayfanın sağ tarafında yeşil bir kilit simgesi beliriyor. Bu simgeye tıkladığınızda, makalenin ücretsiz versiyonuna yönlendiriliyorsunuz.

Üstelik sistem, yaklaşık 50 milyon açık erişim makaleyi tarayarak çalışıyor. Arkaplanda ise Unpaywall, makalelerin yasal olarak arşivlendiği kurumsal havuzları (institutional repositories), yazarların kendi yüklediği kişisel sayfaları ve açık erişim dergileri tarıyor.

Unpaywall Nasıl Kurulur?

Kurulum süreci oldukça basit:

1. Unpaywall.org adresine gidin.

2. "Get the Extension" butonuna tıklayın.

3. Tarayıcınızın eklentiler kısmında kurulumu tamamlayın.

Hepsi bu kadar!

Artık herhangi bir akademik makale sayfasında gezdiğinizde, Unpaywall sizin için perde arkasında çalışıyor olacak.

Neden Ücretsiz? Altından Bir Şey Çıkmasın!

Hayır, hiçbir gizli ücret yok. Unpaywall, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan OurResearch tarafından geliştirildi. Amacı, bilginin herkes için ulaşılabilir olması. Özellikle üniversite dışı araştırmacılar, bağımsız akademisyenler ve lisansüstü öğrenciler için bu eklenti gerçek bir can simidi.

Unpaywall; pirat sitelerden değil, yasal ve güvenilir kaynaklardan veri çekiyor. Yani etik bir sorun da yok.

Kimler İçin Yararlı?

• Yüksek lisans ve doktora öğrencileri: Teziniz için sürekli makale indirmeniz gerekiyorsa, Unpaywall sizi hem maddi yükten hem de zaman kaybından kurtarır.

• Üniversite dışındaki bağımsız araştırmacılar: Kütüphane erişimi olmayan biriyseniz, bu eklenti tam sizlik.

• Akademisyenler: Üniversite veri tabanınızın kapsamadığı makaleler için alternatif bir yol.

• Bilim meraklıları: Akademik dünyayı yakından takip etmek istiyor ama erişim engeline takılıyorsanız, çözüm burada.

Ancak unpaywall her makalenin ücretsiz versiyonunu bulamayabilir. Bazı yayıncılar açık erişim izni vermiyor, bazı yazarlar da çalışmalarını arşivlemiyor olabilirler. Ama genel olarak, özellikle son 5–10 yıl içinde yazılmış makaleler için başarı oranı oldukça yüksektir.

Bilgiye erişimin önündeki engelleri kaldırmak, akademik üretkenliğin ve adaletin temelidir. Unpaywall, küçük bir eklenti ama etkisi büyük. Araştırmalarınızı kolaylaştırmak, sizi gereksiz maliyetlerden ve zaman kaybından kurtarmak için harika bir araç.

Eğer hâlâ denemediyseniz, şimdi tarayıcınıza ekleyin. Akademik yolculuğunuzda sizi bir adım öne taşıyacağı kesin.

Unpaywall Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Unpaywall ücretli mi?

Hayır, tamamen ücretsiz. Ne şimdi ne de sonra sizden bir ücret talep edilmiyor. Arkasında kâr amacı gütmeyen bir organizasyon var: OurResearch.

2. Bu eklenti yasal mı? Korsan bir sistem mi?

Tamamen yasal. Unpaywall, yalnızca yazarların ya da kurumların izin vererek arşivlediği açık erişimli sürümleri bulur. Sci-Hub gibi korsan sistemlerle karıştırmayın.

3. Her makaleye ulaşabilir miyim?

Ne yazık ki hayır. Eğer makalenin yazar(lar)ı açık erişim versiyonunu bir yere yüklememişse, Unpaywall bir şey yapamaz. Ama milyonlarca makale için işe yarıyor.

4. Kurulum için teknik bilgi gerekiyor mu?

Hiç gerek yok. Sadece birkaç tıklama ile tarayıcınıza eklersiniz. Sonrasında otomatik çalışır.

5. Üniversite kütüphanem zaten birçok dergiye erişiyor. Yine de kullanmalı mıyım?

Kesinlikle evet. Kütüphanenizin erişemediği makaleler için alternatif bir yol sunar. Ayrıca ev dışındayken veya proxy bağlantısı kullanılmayan durumlarda da büyük kolaylık sağlar.